Tín ngưỡng dân gian

Sinh hoạt hội ở đình làng

Ở đình làng trong ngày hội không chỉ có tế lễ, rước và tục hèm, mà còn có nhiều sinh hoạt văn hóa, các trò diễn mang tính nghi lễ và phong tục.

Hèm – nghi lễ liên quan tới chiến trận

Trong danh mục các Thành hoàng ở Việt Nam, những Thành hoàng vốn xưa là võ quan lập công trong chiến trận chiếm số lượng khá đông đảo. Bởi thế, trong nghi lễ thờ phụng, nhiều nơi còn giữ lại các tục hèm để tưởng nhớ, tái hiện các chiến công xưa. Tiêu biểu nhất cho loại hèm này là nghi lễ “Hội trận” trong lễ hội Gióng ở làng Phù Đổng vào mồng 8 tháng 4 âm lịch hằng năm tái hiện cuộc chiến đấu giữa Thánh Gióng thời Hùng Vương – An Dương Vương.

Văn hóa uống trà trong đời sống của người Việt

Trà là thức uống được người Việt dùng suốt năm, suốt đời, từ quán nước vỉa hè đến ấm trà trong gia đình, hay những nhà hàng sang trọng. Bởi uống trà vừa là nét sinh hoạt lành mạnh, vừa rất tốt cho sức khỏe người dùng. Cây chè Việt vì thế đã trở thành một thứ cây khởi nguồn cho sự giao tiếp tình cảm đời sống thường nhật, một thức uống khó thiếu của người Việt Nam.

Văn hóa đình làng Nam Bộ

Đình làng hay đình thần, là nơi thờ thần Thành hoàng, vị thần chủ thể linh thiêng của thôn làng . Bên cạnh những giá trị tín ngưỡng truyền thống, đình làng Nam Bộ còn mang bản sắc riêng vừa duy trì truyền thống đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Vừa thể hiện ước mơ, khát vọng của lưu dân thời mở cõi.

Kiến trúc đình làng Việt Nam

Đình làng được xây dựng xa làng nhưng làm sao lại có được vị trí là trung tâm của làng. Đó là một tổng thể kiến trúc khá rộng rãi để có thể vừa thờ cúng, tế lễ, lại vừa là nơi hội họp của đông đảo dân làng nơi mở hội hàng năm.

LỄ TỤC GIỖ LÀNG

Ngày giỗ làng tức là ngày thành kỵ - ngày giỗ các vị thần, ngày kỷ niệm các vị thần đã qua đời.

Thành hoàng từ nhiên thần đến nhân thần và vấn đề truyền thuyết hóa thần thoại

Các Thành hoàng ở đồng bằng Bắc Bộ xuất phát từ các nguồn gốc khác nhau: Thiên thần, Nhiên thần và Nhân thần, trong đó gốc Nhân thần chiếm số lượng đông đảo hơn cả. Trong Nhân thần thì các nhân vật lịch sử chiếm đại đa số. Có thể nói, thông qua các loại Thành hoàng làng, ta có thể thấy được thiên nhiên và lịch sử Việt Nam. Một thiên nhiên lấy Núi – Nước (Sơn – Thủy) làm môi trường chính, còn một lịch sử lấy lòng yêu nước, tâm thức uống nước nhớ nguồn, tinh thần chống giặc ngoại xâm làm cốt lõi.

Tục đốt vía của người Việt

Người Việt xưa của chúng ta tin rằng, gặp người vía dữ cũng như gặp vía ma quỷ, đều có thể ốm đau.

Thành hoàng là người chết vào giờ thiêng

Trong các loại Thành hoàng của làng xã người Việt, có một loại Thành hoàng tương đối phổ biến và chiếm số lượng không phải quá ít, họ là nhân thần, nhưng không phải là anh hùng dân tộc, nhân vật lịch, người có công lao, người học rộng, tài cao… mà thường là những con người bình thường, thậm chí có địa vị xã hội thấp, nhân cách thấp hèn, nhưng họ lại chết một cách không bình thường, vào giờ phút “bất thường” mà dân gian gọi là “giờ thiêng”.

Thành hoàng là người ngoại bang

Ở nhiều vùng khác của nước ta cũng có hiện tượng thờ cúng Thành hoàng là người ngoại tộc. Điều này có thể cắt nghĩa bằng nhiều lý do: Những người nước đó có nhân cách cá nhân và có công lao to lớn với địa phương nên sau khi chết được tôn thờ; Do sự kính nể, thậm chí cả sự sợ hãi uy lực của những con người đó nên phải thờ cúng để “hồn ma” của họ không làm hai cộng đồng.

Thành hoàng là người hiền có công mở mang dân trí

Tuy là những người nông dân ở thôn xã cổ truyền, nhưng từ lâu đồng bằng Bắc Bộ là đất văn hiến, nhân dân có truyền thống quý trọng các bậc hiền tài, học rộng, trí cao. Lúc sống, họ được coi là niềm tự hào của quê hương, lúc chết được tôn thờ, có khi được lập Thành hoàng.

Thành hoàng là người khai phá, lập làng

Có một loại Thành hoàng vốn là người đầu tiên đi tìm kiếm, khai phá, di dân lập làng, đắp đê, xẻ ngòi, phòng trừ dịch bệnh, mở chợ, khai bến để buôn bán, giao lưu.

Tục bán mở hàng theo tín ngưỡng dân gian

Tục lệ mua mở hàng đã xuất hiện từ rất lâu, ngay khi hình thức trao đổi, buôn bán hàng hóa ra đời thì tục lệ này đã xuất hiện. Với phong tục mở hàng, người chủ mong muốn gửi gắm vào người mở hàng để có một năm làm ăn phát đạt, buôn may bán đắt, hanh thông thuận lợi.

Thành hoàng là các danh nhân văn hóa

Các danh nhân văn hóa là những người có tư chất, nhân cách trình độ góp phần sáng tạo nên các giá trị văn hóa cho dân tộc địa phương, như tạo ra một nghề nghiệp mới, kỹ thuật mới, các hình thức sinh hoạt văn hóa mới… mà người ta thường gọi là “Tổ sư” nghề.

Thành hoàng là các nhân vật lịch sử

Các Thành hoàng là nhân vật lịch sử phần lớn là những người có thật trong lịch sử, như Hai Bà Trưng, Ngô Quyền, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Công Trứ…, nhưng cũng có vị là những nhân vật nửa thật nửa huyền thoại, như Vua Hùng, An Dương Vương, Cao Lỗ, Triệu Quang Phục…., thậm chí có những vị vốn gốc không phải là nhân thần, hay nhân vật lịch sử mà sau này được “lịch sử hóa”, “nhân vật hóa”.

Tục thờ bà Cô, ông Mãnh

Trong văn hóa tâm linh người Việt, Bà Cô Ông Mãnh là những người chết trẻ trong gia đình, dòng họ. Vì chưa tận số nên linh hồn họ vẫn chưa thể siêu thoát, tái sinh mà vẫn lưu luyến ở trần gian. Bà cô hay còn được gọi là Bà Cô Tổ hay Bà Tổ Cô là người trong gia đình, dòng họ đã ra đi từ độ tuổi 12- 18, chưa lấy chồng.

Thành hoàng có nguồn gốc Thổ thần và Nhân thần

Trong số các vị Thành hoàng không có sắc phong, ngoài các loại bị quy là “Dâm thần”, “Dị thần” thì còn không ít các Thành hoàng là Thổ thần. Có lẽ đây là loại Thành hoàng có nguồn gốc xa xưa là các Thổ thần của các thôn, làng, sau này do việc phong tặng của các triều đại phong kiến mà bị “biến mất”, nhập vào các Thành hoàng là nhân vật lịch sử hay bị loại ra khỏi loại Thành hoàng có sắc phong.

Thành hoàng có nguồn gốc Nhiên thần và Thủy thần

Thành hoàng có nguồn gốc Nhiên thần tức là các vị thần mang dạng là thần Nước (Thủy thần), thần Đất (Thổ thần), Thần Núi (Sơn thần), Thần có dạng là các con vật, đồ vật…

Phân loại Thành hoàng và Thành hoàng gốc thiên thần

Đồng bằng Bắc Bộ là cái nôi hình thành tộc Việt, nhà nước cổ đại Văn Lang – Âu Lạc, và văn hóa cổ truyền Việt Nam. Bởi vậy, qua diện mạo Thành hoàng ở đồng bằng Bắc Bộ ta cũng có thể hình dung được diện mạo chung của tục thờ phụng này ở nước ta.

Thờ thành Hoàng làng đã trở thành phong tục của nhân dân Việt Nam

Với sự thắng thế của Nho giáo, tầng lớp nho học ở làng xã ngày một đông đảo, đã nắm lấy quyền quản lý đình làng, nghi thức hóa việc thờ cúng theo tinh thần Nho giáo. Đặc biệt là từ thế kỷ XVI, với việc phong bằng sắc cho các Thành hoàng làng xã của các nhà nước phong kiến, một lần nữa nâng cấp và chính thức hóa việc thờ cúng này ở nông thôn.
banner 160x600
Top