Theo tâm linh của người Xtiêng thì khi người chết linh hồn sẽ trở về với rừng thiêng và vẫn “sống” như lúc chưa chết, chỉ có điều mắt người thường không nhìn thấy, song họ (linh hồn) vẫn thỉnh thoảng trở lại sóc để thăm thân nhân, người làng, vì lẽ đó mà người ta vẫn thờ cúng lâu dài. Có một điều là họ thờ chung tất cả mọi người đã khuất trong gia đình một bát hương.
Khi cha và mẹ người nào mất trước thì người còn sông sẽ đảm trách việc thờ cúng đến hết đời; họ tên, ngày sinh, ngày mất sẽ được ghi vào sách thờ, người còn lại qua đời thì để lại cho người con ở chung hoặc người nào đàng hoàng nhất trong đám con cái tiếp tục thờ. Khi cha mẹ hoặc anh em, con cháu dù còn trẻ, xấu số qua đòi đều được lo mai táng rất cẩn thận, nhà nghèo củng phải mặc nhiều áo quần cho “người ấm” và được chia của chôn theo gồm: các dụng cụ lao động, đồ dùng sinh hoạt như xoong, nồi, tô, chén và cả một ít lương thực mang tính tượng trưng.
Trước kia do sống theo tục mẫu hệ nên chỉ có con gái mới được thờ, song nay bất kể gái hay trai đều có thể đảm trách công việc này, miễn sao phải ở cùng sóc chứ ở xa… sợ các cụ không biết đường tìm đến. Với con trai đi ở rể không được thờ cha mẹ ruột, đặt trường hợp nếu chị em gái không có, hoặc có nhưng đã mất trước cha mẹ thì cháu gái kế tục thờ, nếu như không có cháu gái thì dòng họ can thiệp gần như bắt buộc bên vợ phải cho cả hai vợ chồng về hưởng gia tài và thờ cúng suốt đời, chứ không được rước bát hương về thờ bên vợ.
Có một số dòng tộc nhỏ người Xtiêng người ta vẫn làm giỗ từng người theo ngày mất, còn lại đại đa số giỗ chung. Nếu như nhà người chủ thờ thuộc diện khá giả thì mỗi năm có thể tổ chức cúng 2 – 3 lần vào thời điểm thấy thích hợp; nhà có kinh tế bình thường thì mỗi năm cúng một lần cũng được. Tối hôm trước ngày cúng giỗ thì chủ thờ đã dọn một ít thức ăn lên bàn thờ và mở sách thờ gọi tên mời từng người đã khuất về chung vui. Bữa sau, ngay từ sáng sớm toàn thể cô bác, anh em, con cháu ruột thịt đã hội tụ gần như đông đủ, mỗi hộ tự giác đem đến một số lương thực, thực phẩm phải do chính nhà mình nuôi, trồng ra, tùy theo khả năng chứ đi mua là không được, nếu như nhà không nuôi được con gì thì cũng không bắt buộc, không ai trách cứ. Ngày cúng cũng là ngày chủ nhà được dịp mời khách khứa, sui gia của bản thân cũng như của anh chị em khác cùng con cháu trong dòng họ hội ngộ.
Ban Nghiên cứu Văn hóa