Lễ nhập trạch (lễ dọn về nhà mới, có thể là nhà tự xây cất, hoặc nhà mới mua), là một nghi lễ quan trọng trong nghi lễ cổ truyền của người Việt. Bởi vậy, khi dọn về nhà mới gia chủ phải tuân thủ các quy định cô truyền là:
– Chọn ngày tốt, giò tốt để dọn đến nhà mới.
– Đồ đạc phải do người trong gia đình tự tay dọn chuyển mang đến nhà mới.
– Bài vị cúng Gia thần, Tổ tiên phải do gia chủ tự tay mang đến nhà mới, còn những người khác trong gia đình thì đi theo sau, tay cầm tiền của mang đến nhà mới.
– Thời gian chuyển nhà tốt nhất là vào buổi sáng, giữa trưa hoặc lúc mặt trời bắt đầu lặn, tránh chuyển nhà vào buổi tối.
Mâm lễ dâng Thần linh, Gia tiên ngày nhập trạch được bày biện trang trọng gồm: trầu cau, hương, hoa, vàng mã, màu nào quả ấy, bánh kẹo và mâm lễ mặn: rượu, thịt, xôi, gà.
Khi vào nhà mới, vật đầu tiên mang vào nhà là cái chiếu hoặc đệm đang sử dụng, sau đó là bếp lửa, chổi quét nhà, gạo, nước… lễ vật cúng Thần linh trước để xin nhập trạch và xin phép thần linh rước vong linh Gia tiên về nơi ở mới để thờ phụng.
Lễ vật được để lên bàn, mâm, kê theo hướng đẹp với gia chủ. Tự tay gia chủ thắp hương vào một bát hương làm tạm thời. Thắp hương và khấn lễ Thần linh xin nhập vào nhà mới, tiếp ngay sau đó gia chủ châm bếp và đun nước.
Đun nước mục đích là để khai bếp, pha trà dâng Thần linh và Gia tiên. Nếu có khách, có thể lấy nước đó mòi khách.
Nếu chỉ nhập trạch lấy ngày tốt, chưa có nhu cầu để ở ngay thì chủ nhà phải ngủ một đêm ỏ nhà mới.
Cúng Thần linh xong, gia chủ làm lễ yết cáo Gia tiên rồi mới dọn dẹp đồ đạc.
Sau khi dọn xong, để cầu bình yên, toàn gia phải tổ chức lễ bái tạ Thần Phật, các vị Thánh thần và Tổ tiên…
Người đang mang thai thì tốt nhất không nên dọn nhà. Trong trường hợp cấp bách không thể không rời nhà, nên mua một cái chổi mới tinh, để đích thân người phụ nữ đó quét qua đồ đạc rồi mới chuyển. Như vậy mới không phạm tội “Thần thai”. Tuyệt đối không nên nhò những người tuổi Dần dọn nhà giúp.
Theo người xưa, đây là một số phép tắc để giữ gìn sự hanh thông, bình an cho mọi nhà, bách bệnh không phát sinh, tài vận tiến đến, cả nhà vui vẻ.
Ban Nghiên cứu Văn hóa