Nghề cói Kim Sơn (huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình) là nghề thủ công truyền thống được hình thành từ hàng trăm năm trước. Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, nghề cói ngày càng thể hiện được vị thế của mình và được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Huyện Kim Sơn là vùng đất mở từ công cuộc khẩn hoang vùng bãi biển đầy lau sậy và sú vẹt dưới sự tổ chức và điều hành của Doanh Điền sứ Nguyễn Công Trứ năm Kỷ Tỵ (1829). Đây là vùng đất mở, hằng năm tốc độ bồi tụ tiến ra biển đến gần 1m. Chính vì thế, Kim Sơn gắn với lịch sử của những cuộc chinh phục đất hoang bồi, quai đê lấn biển.
Kim Sơn nổi tiếng với nghề trồng cói, làm đồ cói từ rất lâu đời. Nghề dệt cói Kim Sơn gắn liền với thiên nhiên, bởi nguyên liệu để làm nên những sản phẩm từ cói cũng giản dị như thiên nhiên ở vùng đất này. Trải qua bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, nghề cói Kim Sơn ngày càng thể hiện được vị thế của mình và tồn tại phát triển cho tới ngày nay, được người tiêu dùng trong và ngoài nước rất ưa chuộng. Tính đến nay, sản phẩm cói mỹ nghệ của Kim Sơn đã có mặt ở hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới…
Người dân thu hoạch cói
Cây cói Kim Sơn có độ mềm mải, óng ả lý tưởng, thích hợp để đan, dệt nên thành những sản phẩm mỹ nghệ thủ công khéo léo, tinh xảo. Nổi bật nhất trong số các sản phẩm được hoàn thành dưới đôi bàn tay của những người thợ lành nghề nơi đây phải kể đến chiếu cói.
Để dệt nên một tấm chiếu cói là một quá trình lao động đầy sáng tạo nhưng cũng rất đỗi vất vả, đòi hỏi người thợ phải cẩn thận, chăm chút trong từng khâu, từ chọn cói, phơi cói, nhuộm cói sao để cói có màu đỏ tươi và bền màu, đặc biệt là khâu dệt cải hoa của chiếu nữa. Người dệt hoa cải đòi hỏi thao tác phải nhanh, uyển chuyển, mềm mại và mắt phải tinh, tay cải phải chính xác, thuộc từng nét cải để khi đan không mắc lỗi.
Sản phẩm cói mỹ nghệ Kim Sơn đã được xuất khẩu đến hơn 20 quốc gia và vùng lãnh thổ
Các sản phẩm nơi đây vô cùng đa dạng về mẫu mã màu sắc hoa văn vô cùng bắt mắt, các sản phẩm độc, lạ, có giá trị mà hiếm nơi khác có thể bì được, chẳng hạn như thảm, làn, khay, hộp, đĩa, cốc, tách, mũ, dép túi sách...
Đặc biệt với kỹ thuật sử dụng keo polyascera phun phủ lên bề mặt sản phẩm cói, vừa giúp định hình ổn định kiểu dáng công nghiệp, vừa nâng cao khả năng chống mốc, ẩm cho sản phẩm, nhất là trong quá trình xuất khẩu ra nước ngoài. Nhờ đó mà sản phẩm cói mỹ nghệ của Kim Sơn luôn đảm bảo chất lượng khi tới tay người tiêu dùng, góp phần rất lớn trong việc nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế./.
Ban Nghiên cứu Văn hóa