Vào cuối năm 1952, quân Pháp triển khai kế hoạch tập trung lực lượng thủy lục không quân đánh vào căn cứ của tỉnh Bà Rịa- Chợ Lớn tại xã Phú Mỹ. Từ Bà Rịa đến Long Thành, từ rừng Sác đến Hắc Dịch đều trở thành mục tiêu đánh phá ác liệt của địch.
Chùa Hang Mai nằm trên núi Dinh
Ngày 23/11/1952 thực dân Pháp mở cuộc càn lớn vào căn cứ rừng Sác, lực lượng của địch gồm 2 tiểu đoàn lính thủy đánh bộ , 5 máy bay và 2 tàu chiến hỗ trợ. Bọn lính thủy đánh bộ đánh thọc vào xã Long Sơn, Phú Mỹ. Chúng cho máy bay thả bom vào vùng núi Thị Vải, Châu Pha, Ông Trịnh. Trước tình hình ác liệt đó Thị ủy Bà Rịa rời căn cứ từ rừng Sác về Núi Dinh. Lợi dụng địa hình ở đây có núi non, suối hang, rừng rậm gần sát trung tâm địch ở thị xã Bà Rịa, các xã Long Hương, Hội Bài, ấp Châu Pha… Từ căn cứ Thị ủy Bà Rịa vừa chỉ đạo phong trào đấu tranh chống Pháp vừa củng cố và phát triển lực lượng.
Căn cứ Núi Dinh gồm các bộ phận Thị xã ủy, ủy ban hành chánh thị xã, mặt trận Liên Việt, Thanh niên Tiền phong cứu quốc, biệt động đội đóng ở các khu vực Hang Mai, Hang Tổ, Hang Dơi, chùa Sầu Riêng…Từ các địa đểm này, Thị ủy Bà Rịa tổ chức các cuộc binh vận, tuyên truyền vũ trang trong quần chúng nhân dân, phát triển lực lượng và ìm mọi các để đánh địch ở Nhà Tròn (trung tâm thị xã Bà Rịa), Thủ Lựu xã Phước Lễ…gây cho địch thiệt hại nặng nề…
- Từ năm 1954 Thị ủy Bà Rịa sắp xếp lực lượng một số bộ phận lên đường đi tập kết, một số cán bộ cốt cán ở lại hoạt động công khai hợp pháp, bám sát quần chúng nhân dân.
- Từ năm 1961 đến năm 1963: Địch xây dựng và mở rộng hàng loạt đồn bốt, ráo riết huẩn bị kế hoạch gom dân và lập ấp chiến lược. Chúng xây dựng trung tâm huấn luyện Vạn Kiếp ngay sát nội ô Bà Rịa. Trước tình hình đó, cán bộ ta rút lên căn cứ Núi Dinh vừa bám phong trào quần chúng để lãnh đạo phá kế hoạch của địch "diệt ác phá kiềm". Cán bộ ta và chiến sĩ vẫn bám chắc căn cứ Núi Dinh tạo bàn đạp để hoạt động, tiếp tục xây dựng cơ sở trong lòng nội ô thị xã và các ấp ven xã Long Hương.
Lực lượng đội biệt động từ Hang Mai, Hang Tố đánh xuống thị xã Bà Rịa, Long Hương, Phước Lễ diệt ác trừ ôn. Năm 1963, đội biệt động phục kích đánh địch ở ấp Kim Hải, xã Long Hương bắt được tên cảnh sát Y (nguyên là cảnh sát trưởng ở Đất Đỏ, Long Đất). Ta tiếp tục tấn công bất ngờ vào đồn quân cảnh đóng ở sau trụ sở xã Long Hương, thu 4 khẩu súng tự động, 1 máy truyền tin HT-1, diệt tên Nguyễn Tỉnh, đội phó nội an ngụy ở ấp Hương Giang, xã Long Hương. Thời kỳ này, ngoài sự đóng góp lương thực thực phẩm của quần chúng nhân dân, cán bộ chiến sĩ ta ở căn cứ cũng tự túc một phần lương thực thực phẩm. Ở tại căn cứ Núi Dinh có rất nhiều cây cổ thụ, cán bộ và chiến sĩ lấy dầu mang xuống thị xã bán cho nhân dân lấy tiền mua sắm lương thực.
Chùa Hang Dơi nằm trên núi Dinh
Từ năm 1963 đến năm 1966: Thị ủy, thị đội Bà Rịa chuyển vào khu căn cứ Bưng Lùng, Hang ông Trọng…ở đây cán bộ chiến sĩ ta có lúc lên tới 60 người, dựng nhà lợp lá trung quân để ở và hoạt động đào hầm tránh bom. Ngoài ra, đây cũng là nơi Thành Đoàn Sài Gòn tới học tập và huấn luyện để hoạt động bí mật các cơ sở cách mạng nội ô.
Đội biệt động thị xã Bà Rịa được phát triển lên tới 30 người, được trang bị các loại vũ khí: HK, R15, B40, mìn H12, lựu đạn….từ căn cứ Bưng Lùng đã chủ động tấn công tiêu diệt địch ở các xã Phước Lễ, Long Hương, gây cho địch nhiều thiệt hại.
Nhờ công tác binh vận tốt các đồng chí trong Thị ủy Bà Rịa đã vận động phạt tử chùa Rạch Váng, chùa Ông Trọng, Bà Huệ Tiễn trực tiếp vận chuyển tiếp tế lương thực, thực phẩm cho khu căn cứ. Ngoài ra các phật tử còn vận động con em mình tham gia cách mạng.
Sau những thất bại nặng nề trên chiến trường, đế quốc Mỹ buộc phải chuyển hướng chiến lược chiến tranh đưa quân viễn chinh Mỹ và chư hầu Úc ồ ạt vào Miền Nam, ráo riết thực hiện kế hoạch "tìm diệt" và "bình định", đánh phá khốc liệt phong trào cách mạng của nhân dân ta ở Miền Nam.
Mùa khô năm 1966, Mỹ - Úc đến tăng cường cùng quân ngụy đánh phá khu vực căn cứ Núi Dinh. Bọn Mỹ Úc đổ quân xuống chân Núi Dinh, bộ binh và xe tăng vây chặt, pháo cỡ lớn bắn cấp tập vào
sườn núi, máy bay B52 dội từng đợt rung chuyển cả núi rừng, sau đó trên đỉnh núi bọn trực thăng dùng dây thả từng toán biệt kích. Bọn lích Úc dùng cưa máy dọn bãi đổ quân, kết hợp dưới đánh lên trên đánh xuống. Đội biệt động Bà Rịa (lực lượng huyện Châu Đức) và lực lượng bảo vệ Thành Đoàn Sài Gòn phối hợp tác chiến, lợi dụng địa hình suốt 20 ngày đêm chiến đấu trên căn cứ, bẻ gãy hàng chục cuộc tiến công cũa Mỹ- Úc.
Chiều 30/10/1967, lính Úc tập kích vào căn cứ huyện Châu Đức (Hang Dây Bí), lực lượng ta gồm tiểu đội trinh sát, bảo vệ và cán bộ văn phòng đã dũng cảm chống càn bảo vệ căn cứ. Sau 1 giờ chiến đấu, lực lượng ta đã tiêu diệt gần 100 tên địch.
Trong chiến dịch Mậu Thân 1968-1969, Tỉnh ủy Bà Rịa- Long Khánh, huyện Châu Đức (thị xã Bà Rịa, bộ chỉ huy tiền phương của Miền Đông đứng chân đánh vào nội ô thị xã Bà Rịa).
Tháng 4/1970, quân Úc mở một trận càn lớn vào khu vực căn cứ Núi Dinh, chúng đưa bộ binh, pháo 105 ly lên chốt đóg dài ngày trên đỉnh núi ông Hựu để khống chế các hoạt động của ta ở khu vực Núi Dinh.
Mặc dù trong tình trạng thiếu đói, bộ đội huyện Châu Dức vẫn chủ động chống càn, diệt 1 đại đội Úc bị đánh thiệt hại nặng, bọn Úc cho máy bay, pháo bắn như mưa quanh chân núi. Máy bay trinh sát, máy bay cán gáo suốt ngày đêm rà soát từng ngọn cây, khe suối tìm kiếm căn cứ của ta để trút đạn.
(còn nữa….)
Đào Quốc Thịnh