Tản văn: Mùa đông in dấu tuổi thơ

Những cơn mưa mịt mù của mùa đông làm những gốc rạ vừa gặt xong nhanh chóng đâm chồi. Trong mưa, chồi lúa vẫn vươn lên xanh mướt. Còn anh em tôi có cơ hội đeo lủng lẳng cái giỏ bên hông, lội ruộng mà bắt ốc, bắt cua.

Muốn bắt được nhiều ốc, cua phải chịu khó lội sang các ruộng “rộc”. Đó là những đám ruộng sâu, quanh năm có nước. Đáy bùn ruộng rộc nhiều ốc. Bờ ruộng rộc hang cua nhiều. Tôi sợ đỉa nhất nhưng nghĩ tới cái càng cua to nướng vàng thơm phức là lội ruộng liền. Cua cắp chảy máu tay mà vẫn cặm cụi lấy cây thọc vào hang, chừng nào con cua trồi ra mới thôi... Anh Hai tôi thì ra đồng đi thả lờ. Mưa dầm, cá theo nước ngược dòng tìm chỗ đẻ, con nào bụng cũng đầy trứng béo mẫm! Nghề thả lờ, ghét nhất bị cua chui vào lờ, chúng vừa cắp chết cá vừa kẹp gãy hết các nan lờ. Lấy cái lờ nào lên mà gặp cua, anh Hai lập tức trút nó ra, “xử” ngay tại chỗ! Biết ý, mỗi lúc anh đi giở lờ, tôi mang giỏ chạy theo, chỉ để... xin cua! Tôi mê món mắm cua đồng mùa đông. Cua đồng xỏ ghim nướng chín, tách bỏ yếm, mai rồi đem giã, quết chung với muối, bột ngọt, ớt xiêm cùng lá é trắng. Thử tưởng tượng ra cảnh ngoài trời mưa gió, trong nhà mâm cơm nóng được dọn lên cùng tô mắm cua đồng thơm phức, cho vào miệng, cảm nhận cái vị vừa ngọt ngào vừa thơm cay xé lưỡi...

Những “đặc sản” cá đồng mùa mưa từ những cái lờ của anh Hai lại càng hấp dẫn. Cá nhét nấu lá gừng, cá lóc nấu chua hoặc um với chuối cây, cá sặc kho tiêu, cá rô nướng dầm mắm ớt... Món nào cũng ngon cơm khiến mẹ cứ thở than: Tháng gió mưa không làm gì ra gạo cơm mà ăn quá xá! Than vậy nhưng thấy mấy đứa con ăn no, ăn khỏe mẹ cũng mừng.

Nhà tôi có cái lệ mùa đông ít đi chợ, lương thực trong nhà chỉ có gạo, mắm. Còn thực phẩm ư, mẹ bảo “tự thân vận động”, có gì ăn nấy... Nhưng không sao, đã có những món quà của ruộng đồng. Anh Hai tôi đặt lờ. Tôi cặm cụi với chiếc giỏ lượm ốc, bắt cua. Đồng đất thân thương hào phóng tặng anh em tôi những món quà ngon giấu kín trong “bụng đồng” - ngay giữa ngày đông sùi sụt gió mưa tưởng như đồng toàn nước trắng. Ấy vậy rồi cũng qua hết những mùa đông của tuổi ấu thơ. Những mùa đông in dấu bằng từng bữa ăn cả nhà vây quanh cơm canh bốc hơi nghi ngút cùng nồi cá sặc kho hay tô mắm cua đồng dân dã mà ngon; cái ngon tôi đi hết nửa đời người vẫn chưa bao giờ tìm lại được. Có lẽ đồng đất thương anh em tôi - Những đứa trẻ nhà nghèo siêng năng, chịu khó chịu thương, mà bù đắp đến mức mẹ cũng phải kêu lên: Hai đứa này giỏi! Cá cua đâu chúng cứ đem về hoài...

Đào Ông Địa