Tộc người Chơ-ro còn gọi là người Châu - ro là một dân tộc trong số 54 dân tộc tại Việt Nam là cư dân có mặt sớm trên vùng đất Bà Rịa Vũng Tàu. Đồng bào dân tộc Châu Ro tại Bà Rịa-Vũng Tàu hiện có hơn 8.000 người, trong đó, huyện Châu Đức là địa phương tập trung nhiều đồng bào dân tộc Chơ Ro sinh sống nhất với hơn 900 hộ gia đình gồm 4.454 nhân khẩu, chiếm 2,99% tổng số dân toàn huyện. Đồng bào Châu Ro có những phong tục, lễ hội riêng, mang đậm bản sắc dân tộc, trong đó, Lễ hội mừng lúa mới và Lễ cúng Thần Rừng là hai lễ hội lớn nhất trong năm.
Theo quan niệm của người Châu Ro, con người cùng các sự vật (đất, đá, cây cối, sông suối, núi rừng..) và các hiện tượng (mưa, gió, sấm chớp..) đều có linh hồn và có các vị thần ngự trị, chi phối, tác động đến đời sống con người. Trong số các vị thần đó thì Thần Lúa và Thần Rừng có vị trí quan trọng đặc biệt. Thần Lúa tượng trưng cho no ấm, Thần Rừng tượng trưng cho sức mạnh. Tín ngưỡng thờ Thần Lúa, Thần Rừng và lễ cúng Thần Lúa, Thần Rừng đã trở thành hai lễ hội quan trọng nhất. Theo ngôn ngữ của người Châu Ro, lễ cúng Thần Lúa là Ôp Yang Va, lễ cúng Thần Rừng là Ôp Yang Vri.
Tục xưa, lễ cúng Yangva được đồng bào thực hiện ngay tại rẫy, ruộng. Ngày nay, đồng bào Châu Ro tại Châu Đức chọn 1 ngày trong tháng 11 âm lịch, tổ chức lễ cúng Yangva chung ngay tại Nhà văn hóa dân tộc Bàu Chinh. Trước ngày cúng, phụ nữ đi chợ, chọn nếp ngon để nấu xôi hoặc xay bột, giã gạo làm bánh. Mỗi người một tay, người gói bánh, người thổi lửa nấu bếp… Các sản vật sẽ xong vào tối trước ngày lễ để rạng sáng hôm sau, mâm cúng với đầy đủ lễ vật được bày biện cẩn thận, đẹp mắt. Tại ban thờ ngoài sân, đồng bào dựng 1 cây nêu, cỗ cúng gồm xôi, gà, hoa tươi, trái ngọt, bánh dày, cơm lam, củ nần, củ mì, củ chụp, đọt mây….
Cây nêu cúng Yang-va được chuẩn bị khá công phu. Ngọn của cây nêu tạo hình bông lúa lớn, phía trên gắn chùm lúa nhiều hạt và bốn tia tỏa ra bốn hướng. Các tia gắn lông chim chèo bẻo và lông gà. Phía dưới gốc nêu buộc các con vật hiến tế như gà, heo…
Sau khi lễ cúng kết thúc, rượu sẽ được rót ra, mời khách. Thức ăn cho ngày cúng được bày ra để đãi khách như: cơm lam, củ mì, củ chụp, củ nần nướng, thịt các con vật tế, rượu cần. Sau nghi thức cúng, phần hội rất được người dân và du khách ngóng đợi. Trong khi khách tham dự tiệc, uống rượu cần, cồng chiêng được tấu lên. Một số phụ nữ, trẻ em Châu Ro hát, múa những bài hát của dân tộc mình. Tiếng đàn tre, khèn môi hay kèn lúa được nhiều người khảy, thổi để cầu phúc, chúc lành cho nhau. Đêm đến, lửa được đốt lên giữa sân, mọi người đi quanh đống lửa, uống rượu cần, cùng hòa nhịp theo lời ca, điệu múa của đồng bào.
Lễ hội cúng Yang-va là một nét sinh hoạt văn hóa rất độc đáo của người Châu Ro, góp phần làm đa dạng di sản văn hóa phi vật thể của cộng đồng các dân tộc ở Bà Rịa Vũng Tàu cũng như các tỉnh phía nam tổ quốc.
Đào Quốc Thịnh