Gìn giữ hay phòng hộ sáu căn là một pháp tu quan trọng. Pháp tu này xảy ra mọi lúc, mọi nơi trong đời sống hàng ngày. Bởi sáu căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) luôn tiếp xúc với sáu trần (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp) rồi sinh yêu, ghét mà tạo nghiệp.
Nghiệp này gọi là nghiệp mới, chúng ta có toàn quyền chủ động trong việc tiếp nhận và chuyển hóa nghiệp này nhờ năng lực chánh niệm, tỉnh giác.
“Một thời Đức Phật ở trong vườn Cù-sư-la, tại nước Câu-diệm-di. Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
- Vào thời quá khứ, có đám cỏ trong sông và có con rùa sống trong bụi cỏ ấy. Khi đó có một con dã can đói đi tìm thức ăn. Vừa thấy con rùa, nó vội nhảy tới vồ lấy. Con rùa thấy vậy, liền thu hết đầu đuôi và bốn chân vào trong mai. Dã can canh đợi con rùa thò đầu, chân ra là chụp ăn liền. Nhưng chờ lâu quá, mà nhất định rùa không thò đầu và chân ra. Dã can đói quá, tức tối bỏ đi.
- Này các Tỳ-kheo, ngày nay các ông cũng lại biết như vậy. Ma Ba-tuần luôn luôn dò xét tìm cơ hội bên các ông. Mong đợi mắt các ông đắm sắc, tai nghe tiếng, mũi ngửi mùi, lưỡi nếm vị, thân xúc chạm, ý nhớ pháp mà xúi giục sanh tâm đắm nhiễm sáu trần. Cho nên Tỳ-kheo, các ông phải luôn luôn giữ gìn luật nghi của mắt. Khi đã giữ gìn an trụ nơi luật nghi của mắt rồi, dù mắt có sanh khởi hoặc duyên cảnh đi nữa thì ác ma Ba-tuần cũng không thể tìm được cơ hội. Tai, mũi, lưỡi, thân, ý cũng lại như vậy. Dù sáu căn kia có sanh khởi hoặc duyên cảnh đi nữa, thì chúng cũng không thể tìm được tiện lợi. Giống như con rùa, dã can không thể tìm được cơ hội nào.
Bấy giờ Phật liền nói kệ:
Rùa vì sợ dã can
Giấu thân vào trong mai
Tỳ-kheo khéo nhiếp tâm
Giấu kín các giác tưởng
Không nương, không sợ hãi
Kín tâm, chớ nói năng.
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe những gì Phật dạy, hoan hỷ phụng hành”.
(Kinh Tạp A-hàm, quyển 43, kinh số 1167. Con rùa)
Hình ảnh con rùa rụt bốn chân cùng đầu và đuôi vào trong mai khiến dã can không thể làm hại thường được minh họa trong khi tu tập phòng hộ sáu căn. Ma Ba-tuần và con dã can chính là sự dính mắc trong tâm của mỗi người. Yêu thích rồi chạy theo hay ghét bỏ rồi xua đuổi đều là dính mắc, bị dã can ăn thịt, bị ác ma làm hại.
Phòng hộ không có nghĩa là đóng kín kiểu bịt mắt, che tai. Dù lên núi cao, vào rừng sâu hoặc nhập thất cửa đóng then cài cũng chỉ là tránh duyên. Với ý căn và pháp trần (những gì được lưu lại trong tâm thức từ mắt, tai, mũi, lưỡi và thân) thì trốn đâu cũng không có tác dụng, vì nó xảy ra trong nội tâm. Cho nên người tu cần chánh niệm, tỉnh giác để giữ cho cái thấy chỉ là cái thấy, cái nghe chỉ là cái nghe… mà không bị cảnh trần chi phối.
Cần thấy rõ do duyên xúc (căn và trần tiếp xúc) mà sinh thọ (cảm thọ lạc, khổ, xả), từ thọ sinh ái (bao gồm cả yêu ghét) và tất cả khổ đau. Nếu có xúc nhưng chỉ là sự thấy hoặc nghe đơn thuần thì thọ và ái không hình thành, toàn bộ khổ đau vắng mặt.
Dã can chỉ làm hại con rùa khi thò bốn chân và đầu đuôi ra ngoài. Cũng vậy, ác ma có thể gây hại khi sáu căn không được phòng hộ. Vì căn luôn tiếp xúc với trần nên chú tâm cảnh giác và chánh niệm tỉnh giác là nền tảng của phòng hộ sáu căn.
Quảng Tánh/Báo Giác Ngộ