Rau choại có vị nhẹ, hơi nhớt và dễ ăn.
Ở miền Tây, nhắc đến rau đọt choại là người ta nhớ ngay vị giòn mát, hơi nhớt, hậu ngọt thanh. Đây là loại rau thường xuất hiện bên cạnh những món dân dã như cá kho, lẩu mắm và được nhiều người ưu ái gọi là “thần dược” nhờ lợi ích sức khỏe.
Đọt choại, còn gọi là rau choại, rau chạy hay đọt chại, thuộc họ dương xỉ, mọc hoang ở vùng đất phèn, bưng biền ngập nước như U Minh, Tân Phước... Cây choại có thân mảnh, bò dài, rễ bám vào mặt đất hoặc thân cây khác. Phần đọt non xoăn tròn là bộ phận được sử dụng nhiều nhất vì độ giòn và vị ngọt.
Với người dân miền Tây, thời điểm sau những cơn mưa giông là lúc đọt choại mọc xanh mướt. Sáng sớm chỉ cần ra bờ ruộng, mé lung là có thể hái đầy rổ. Trước đây, đọt choại được xem là món “cứu đói” của người nghèo, chỉ cần luộc chấm mắm ớt là đủ qua bữa. Ngày nay, loại rau này có mặt ở cả chợ quê lẫn các cửa hàng đặc sản, trở thành nguyên liệu được ưa chuộng trong nhiều gia đình và quán ăn.
Đến mùa, đọt choại nhiều và dễ hái, nhưng trái vụ người dân phải vất vả hơn, giá chỉ vài chục nghìn đồng mỗi kg – rẻ nhưng giữ nguyên chất dân dã, gần gũi.
Theo nhiều tài liệu dinh dưỡng, trong 100g đọt choại tươi chứa lượng lớn nước, chất xơ, một phần đạm thực vật, cùng vitamin C, beta-caroten, canxi, sắt và các chất chống oxy hóa như flavonoid. Nhờ đó, loại rau này được đánh giá có khả năng hỗ trợ tiêu hóa, chống táo bón, thanh nhiệt, mát gan và giúp giảm nóng trong, nổi mụn.
Hàm lượng sắt và canxi trong rau giúp bổ máu, hỗ trợ xương khớp, đặc biệt hữu ích cho phụ nữ và người lớn tuổi. Dân gian còn sử dụng đọt choại như vị thuốc hỗ trợ trị sốt nhẹ, bệnh ngoài da. Ở góc độ nghiên cứu hiện đại, các chất chống oxy hóa trong đọt choại được nghiên cứu về khả năng bảo vệ tế bào, làm chậm quá trình lão hóa, tốt cho tim mạch, tiểu đường…
Dù vậy, nói “thần dược” cũng là cách gọi trìu mến của người miền Tây dành cho món rau quen thuộc. Nhưng rõ ràng, so với nhiều món chiên xào nhiều dầu mỡ, một đĩa đọt choại luộc hay xào tỏi vẫn là lựa chọn tốt cho sức khỏe.
Đọt choại được nhiều người đánh giá là “bén mồi” nhờ độ giòn, vị mát và chút nhớt nhẹ như đậu bắp nhưng thơm ngọt hơn. Khi luộc, rau giữ màu xanh non, chấm với mắm kho quẹt, mắm cá linh hay nước mắm ớt đều hợp. Cắn vào nghe rộp nhẹ, đầu lưỡi hơi đắng nhưng vị ngọt hậu lan nhanh.
Đọt choại xào tỏi.
Các món xào như đọt choại xào tỏi, xào tép hoặc xào thịt bò luôn “tốn cơm, tốn bia”. Một số quán ăn còn biến tấu thành gỏi đọt choại trộn tôm, khô cá lóc, xoài bằm – vừa giòn, vừa chua cay hài hòa.
Đọt choại nhúng lẩu mắm cá đồng là món ăn quen thuộc của người miền Tây.
Đặc biệt, món lẩu mắm hay lẩu cá linh bông điên điển thường không thể thiếu một nắm đọt choại. Rau chỉ cần chín tới để giữ độ giòn, hòa quyện cùng vị mắm, cá và nước lẩu đậm đà, tạo nên hương vị đặc trưng khiến thực khách ăn là nhớ.
Từ loại rau mọc dại, đọt choại ngày nay trở thành đặc sản được du khách lẫn người thành thị tìm mua. Nhiều người ăn một lần rồi ghiền, tranh thủ mua vài ký mang về hoặc đặt mua online.
Không chỉ đơn thuần là món ăn, câu chuyện về đọt choại phản ánh cách người miền Tây thích nghi với đất phèn, nước nổi: tận dụng những gì thiên nhiên cho, biến điều bình thường thành nét đặc trưng của vùng sông nước.
Món đọt choại trên mâm cơm dân dã.
Trong nhịp sống hiện đại, khi xu hướng “ăn xanh – ăn sạch” ngày càng phổ biến, đọt choại càng được ưa chuộng. Một đĩa rau luộc xanh non, một chén nước mắm ớt và bữa cơm gia đình quây quần đôi khi lại chính là “thần dược” dễ tìm nhất – cho cả cơ thể lẫn tinh thần.
Theo Phụ Nữ số