Trong văn hóa tâm linh người Việt, Bà Cô Ông Mãnh là những người chết trẻ trong gia đình, dòng họ. Vì chưa tận số nên linh hồn họ vẫn chưa thể siêu thoát, tái sinh mà vẫn lưu luyến ở trần gian. Bà cô hay còn được gọi là Bà Cô Tổ hay Bà Tổ Cô là người trong gia đình, dòng họ đã ra đi từ độ tuổi 12- 18, chưa lấy chồng.
Bà Cô, ông Mãnh là những con cái trong gia đình chết trẻ, chưa lấy vợ lấy chồng, gặp giờ linh, trở nên linh thiêng. Sự linh thiêng này theo quan niệm dân gian các bà Cô, ông Mãnh thường báo mộng cho người sống và việc đi về của các vong hồn này từng được người nhà chấp nhận qua một vài sự trạng xảy ra trong gia đình (như đom đóm xanh bay vào nhà, hóa chân hương trong một buổi cúng lễ,…) mà theo tục thì đó là sự trở về hoặc sự hiện hồn của người đã khuất.
Các bà Cô, ông Mãnh chính ra cũng được thờ trên bàn thờ tổ tiên, nhưng vì quan niệm tuổi nhỏ nên phải thờ riêng. Bàn thờ bà Cô, ông Mãnh thường đặt ở dưới gầm hương án của bàn thờ tổ tiên. Bàn thờ đơn sơ, chỉ có một chiếc bệ trên có đặt bài vị, nhiều khi không có cả bài vị nữa. Trước bài vị là một bát hương nhỏ, vài ba chiếc đài để đặt ly rượu, đĩa trầu cau, ly nước khi cúng, có hoặc không một cây đèn nhỏ, nếu không có cây đèn, khi cúng người nhà sẽ thắp một cây nến hoặc một ngọn đèn đặt vào. Có nhà thờ chung nhiều bà Cô, ông Mãnh vào một bàn thờ với một bát hương duy nhất.
Bà Cô ông Mãnh được cúng vào ngày kỵ, ngoài ra gặp những dịp sóc vọng tuần tiết giỗ tết đều có lễ cúng. Theo quan niệm trong dân gian khi trong nhà có trẻ nhỏ văng mình sốt mẩy, người ta thường khấn tới các vong hồn bà Cô, ông Mãnh để cầu mong họ phù hộ đứa trẻ khỏi ốm đau./.
Ban Nghiên cứu Văn hóa