Trong thờ cúng tổ tiên, bàn thờ là nơi trang trọng và linh thiêng, thể hiện lòng kính trọng và tưởng nhớ đến các bậc tiền nhân. Dưới đây là những vật dụng cần thiết trên bàn thờ tổ tiên trong văn hoá Việt Nam:
Bát hương: Vật dụng quan trọng nhất trên bàn thờ, bát hương là nơi để thắp hương tạo cầu nối tâm linh giữa con cháu và tổ tiên.
Đèn, nến: Đèn dầu hoặc nến được thắp sáng trên bàn thờ, tượng trưng cho sự soi đường dẫn lối của tổ tiên.
Chân nến hoặc đèn dầu: Được đặt hai bên bát hương, biểu tượng của sự trường tồn và ánh sáng.
Bình hoa: Thường dùng để cắm hoa tươi, bày tỏ lòng thành kính và trang trí bàn thờ. Hoa thường dùng trong thờ cúng tổ tiên là hoa cúc, hoa lay ơn, hoa sen, hoa ly....
Mâm bồng: Mâm bồng được dùng để bày các loại trái cây hoặc lễ vật thanh cao như hoa quả, trầu cau, bánh trái. Nó thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên và cầu mong phúc lộc. Thường có một hoặc ba mâm bồng trên bàn thờ, tùy theo diện tích của bàn thờ.
Chén nước, chén rượu: Chén nước, chén rượu thường dùng để dâng tổ tiên, tượng trưng cho sự tinh khiết và sự mời tổ tiên thưởng thức trong các dịp lễ. Nước sạch hoặc rượu trong được coi là lễ vật thanh khiết.
Đĩa trầu cau: Trầu cau là lễ vật mang tính truyền thống và tượng trưng cho sự kết nối, sự chung thủy và lòng kính trọng. Đĩa trầu cau thường được dùng trong các dịp cúng lễ quan trọng. Thông thường trong thờ cúng tổ tiên là một dĩa trầu cau nhỏ, đặt ở giữa bàn thờ.
Hương( nhang): Hương (nhang) là vật phẩm không thể thiếu trong thờ cúng, giúp kết nối tâm linh giữa người sống và tổ tiên. Việc thắp hương thể hiện lòng thành kính và lòng biết ơn. Thường có ba nén nhang được thắp khi cúng, tượng trưng cho trời, đất và người.
Bộ ấm chén, ấm trà: Trà là biểu tượng của sự thanh sạch và tôn kính, thường được dùng để dâng lên tổ tiên trong các dịp cúng lễ. Bộ ấm chén tượng trưng cho sự tiếp đãi tổ tiên và khách quý từ cõi thiêng. Thường có một bộ ấm và năm chén.
Mâm cỗ cúng: Mâm cỗ cúng gồm các món ăn truyền thống, tượng trưng cho lòng biết ơn và sự dâng hiến. Tùy theo dịp lễ, mâm cỗ có thể gồm xôi, gà luộc, canh, cơm, và các món ăn đặc trưng. Một mâm cỗ cúng, thường bày ở bàn thờ vào các dịp cúng lễ lớn.
Giấy tiền vàng mã: Giấy tiền vàng mã là vật phẩm tượng trưng cho tiền bạc, của cải, dâng lên tổ tiên để cầu mong sự đủ đầy, sung túc cho người đã khuất. Tùy vào nghi thức cúng lễ, giấy tiền vàng mã được đốt sau khi hoàn tất lễ cúng.
Ảnh thờ hoặc bài vị: Được đặt sau bát hương, đại diện cho hình ảnh của tổ tiên.
Bàn thờ tổ tiên là nơi linh thiêng, được bài trí với các vật phẩm vừa mang ý nghĩa tôn kính vừa thể hiện sự gắn kết gia đình và tổ tiên. Mỗi vật dụng trên bàn thờ đều có vai trò riêng, giúp người sống bày tỏ lòng biết ơn và cầu mong những điều tốt đẹp từ tổ tiên.
Ban Nghiên cứu VHTN phía Nam