Bước vào mùa khô 1974-1975, cục diện chiến trường miền Nam đã thay đổi có lợi cho ta. Hội nghị Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng họp tại Hà Nội đã đánh giá những thắng lợi to lớn của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta ở hai miền Nam – Bắc. Hội nghị xác định: “Quyết tâm của ta là động viên những nỗ lực lớn nhất của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta ở cả hai miền Nam-Bắc mở cuộc tổng tiến công – nổi dậy cuối cùng, đưa chiến tranh cách mạng phát triển đến mức cao nhất, tiêu diệt và làm tan rã toàn bộ quân ngụy, đánh chiếm Sài Gòn, sào huyệt trung tâm của địch cũng như tất cả thành phố khác, đánh đổ ngụy quyền trung ương và các cấp, giành toàn bộ chính quyền về tay nhân dân, giải phóng hoàn toàn miền Nam, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước tiến tới thống nhất nước nhà”.
Từ ngày 2 tháng 11 năm 1974, Tỉnh ủy ra nghị quyết xác đinh: “Động viên quyết tâm và nỗ lực cao nhất của toàn Đảng bộ, quân dân trong tỉnh, nắm vững tư tưởng tiến công, quan điểm bạo lực cách mạng, đẩy mạnh ba mũi giáp công, gỡ đồn bót, tiêu diệt sinh lực địch, giải phóng xã ấp, chuyển toàn bộ các vùng lên một bước mới, làm thất bại về cơ bản kế hoạch lấn chiếm của địch trong năm 1975, đồng thời nhanh chóng phát triển lực lượng về mọi mặt, làm thay đổi hẳn thế và lực tại chỗ, giành thắng lợi lớn nhất trong năm 1975”.
Từ đầu năm 1975, thực lực Tân Thành và các xã lộ 15, kể cả các vùng giải phóng và lõm chính trị, lực lượng và cơ sở mật phát triển khá mạnh, kể cả trong các đồn bót địch và lực lượng bảo an, dân vệ hầu như đều có cơ sở nội tuyến của ta. Các đoàn thể quần chúng như thanh niên, nông hội đều được xây dựng và hoạt động tích cực, quần chúng bung ra sản xuất, rất phấn khởi, là những điều kiện thuận lợi cho cách mạng tiến hành cuộc cách mạng giải phóng quê hương.
Phát huy khí thế cách mạng, quân dân Tân Thành thực hiện kết hợp ba mũi giáp công, bao vây bức hàng, bức rút và cô lập yếu khu Phú Mỹ. Tháng 1 năm 1975, lực lượng du kích xã Phú Mỹ và Phước Hòa tấn công đồn pháo binh Nguyễn Văn Bé ở ấp Ông Trịnh, diệt và làm bị thương một tiểu đội địch, thu nhiều đạn dược, vũ khí và quân dụng. Khoảng 10 ngày sau, địch đưa một lực lượng nghĩa quân từ yếu khu Phú Mỹ xuống càn, bắt bớ các cơ sở cách mạng, lực lượng du kích ta đã phục kích chặn đánh ngay ở khu vực ấp Mỹ Thạnh, diệt một tên, làm bị thương ba tên, trong đó có một tên thiếu úy, thu 3 súng M.16.
Ảnh minh họa.
Vùng giải phóng trên địa bàn huyện được mở rộng, tại khu vực chùa Vạn Hạnh, nhiều quần chúng và gia đình phật tử các nơi như Sài Gòn, Biên Hòa về đây sinh sống, ngày càng tin tưởng và tham gia, ủng hộ cách mạng, với niềm mong đợi ngày giải phóng. Các đòan thể Nông hội, Phụ nữ ở khu vực Vạn Hạnh hoạt động càng sôi nổi hơn. Rằm tháng giêng năm 1975 Đội văn nghệ giải phóng đã công khai tổ chức ngay tại chùa Vạn Hạnh phục vụ đông đảo nhân dân.
Phối hợp với những hoạt động vũ trang, Ban binh vận xã Phú Mỹ thường xuyên cắm cờ trên trục lộ 15. Truyền đơn được chuyển từ ấp Trảng Lớn về rải ở trước đồn địch, ngay ở cổng đồn cảnh sát, trụ sở hội tề xã ấp. Binh vận còn tổ chưc đặt loa phóng thanh ở cây xoài cao ngay sân banh, cách đồn Phú Mỹ 50m tuyên truyền chính sách 10 điểm của cách mạng và kêu gọi binh sĩ rã ngũ về với cách mạng, lực lượng binh vận còn gởi thư cảnh cáo những tên tay sai ác ôn, gây cho hàng ngũ địch hoang mang, bọn tề đêm phải trốn vào đồn hoặc đi nơi khác ngủ. Những hoạt động chính trị, binh vận và vũ trang của ta, đã góp phần tạo đà cho cuộc tổng tiến công giải phóng quê hương thắng lợi.
Những thăng lợi về quân sự, chính trị và binh vận trên chiến trường chung của huyện và tỉnh, đã tạo điều kiện mở rộng khu căn cứ, phát triển các lõm chính trị mới. Ngay từ đầu năm 1975, Huyện ủy đã chủ trương đưa số dân ở Phước Thái và Phú Mỹ trở về lập ấp căn cứ mới ở Trảng Lớn (trên một trảng cát lớn) thuộc khu rừng Hắc Dịch – Thị Vải. Trước năm 1969, đã có một số gia đình làm ăn sinh sống ở đây, lúc đó còn là vùng trắng, địa bàn đánh phá hủy diệt của địch. Từ năm 1973, Trảng Lớn đã trở thành căn cứ vững chắc của xã Phú Mỹ, của Huyện ủy, lực lượng công binh T4, lực lượng vũ trang phân khu 4, Bộ phận điện đài của R. Biết được khu căn cứ này, nên những năm chiến tranh ác liệt 1967 – 1972 địch liên tục càn quét và bắn phá. Thế nhưng, căn cứ Trảng Lớn vẫn tồn tại và phát triển, đến năm 1973 – 1974 đã trở thành một ấp giải phóng, có tổ chức Ban trị sự ấp, tổ chức tự vệ và đoàn thể quần chúng đầy đủ. Trảng Lớn đã trở thành căn cứ lớn của huyện, của xã Phú Mỹ, nơi tiếp nhận lương thực thực phẩm và là kho lương thực của huyện, tỉnh, là bàn đạp để tiến công địch ở yếu khu Phú Mỹ và địch ở lộ 15.
Căn cứ xã Phú Mỹ đặt ở Trảng Lớn. Các lực lượng cách mạng huyện và xã đều tập trung tại đây, đột nhập các ấp để lãnh đạo phong trào quần chúng đấu tranh và tổ chức vận động nhân dân các ấp Vạn Hạnh, Mỹ Thạnh, Mỹ Xuân, các chùa đóng góp ủng hộ lương thực đưa vào kho ở căn cứ Trảng Lớn. Nhân dân đã vận chuyển lương thực thuốc men bằng xe bò, xe hơi vào tận khu núi Thị Vải, cơ sở chùa Vạn Hạnh, có khi phật tử chuyển vào căn cứ từ 4 đến 5 tạ gạo, nước tương và các vật dụng khác. Ban binh vận và Ban kinh tài đã vận động nhân dân đóng thuế tích cực cho cách mạng, chỉ trong một tháng của năm 1973, các ấp của Mỹ Xuân đã đóng được 19.300 đồng. Từ đó ta có nguồn lương thực cung cấp cho các lực lượng huyện, tỉnh và bộ đội chủ lực về tập kết chuẩn bị chiến dịch giải phóng quê hương.
Tình hình chiến trường trong năm 1975 diễn biến hết sức mau lẹ, tạo ra một thời cơ mới cho cách mạng miền Nam. Ngày 6 tháng 1 năm 1975 ta đã giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long. Đế quốc Mỹ không dám can thiệp. Ngụy quyền Sài Gòn hết sức bối rối. Tiếp đó, ngày 10 tháng 3 năm 1975, thị xã Buôn Ma Thuột hoàn toàn được giải phóng, ngày 24 tháng 3 năm 1975, lực lượng địch ở Tây Nguyên bị tiêu diệt, bị bắt sống và tan rã hoàn toàn. Chiến dịch Tây Nguyên kết thúc thắng lợi, đã tác động mạnh đến tinh thần hoang mang, rệu rã trong hàng ngũ ngụy quân, ngụy quyền. Trên địa bàn Tân Thành, địch phải co lại cố thủ trong các đồn bót ở dọc lộ 15 và yếu khu Phú Mỹ.
Ngày 29 tháng 3 năm 1975, Bộ chính trị hạ quyết tâm chiến lược “Động viên toàn Đảng, toàn quân, toàn dân tập trung cao nhất mọi sức mạnh tinh thần và lực lượng, phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của ba mũi giáp công, ba thứ quân, ở cả ba vùng lên tổng công kích, tổng khởi nghĩa, nhanh chóng đánh sập toàn bộ ngụy quân, ngụy quyền, giành toàn bộ chính quyền về tay nhân dân với khí thế tiến công quyết liệt, thần tốc, táo bạo và giành toàn thắng, giải phóng xã, tỉnh và toàn miền Nam”.
Ngày 20 tháng 4 năm 1975, đồng chí Lê Minh Nguyện, Phó Bí thư Tỉnh ủy Bà Rịa – Long Khánh đã triển khai kế hoạch tổng tiến công và nổi dậy cho thị xã và huyện Châu Đức tại rừng căn cứ Châu Pha, với quyết tâm: “Huyện giải phóng huyện, xã giải phóng xã”. Một bộ phận lực lượng huyện sẽ dẫn đường và phối hợp tham gia với lực lượng vũ trang tỉnh và Sư đoàn Sao Vàng tiến công, giải phóng Chi khu Đức Thạnh, còn lại một phần lớn lực lượng chia về các địa bàn, phát động quần chúng, kết hợp ba mũi giáp công, tự lực giải phóng xã ấp. Hiệu lệnh hiệp đồng là tiếng súng tiến công.
Thực hiện kế hoạch tổng tiến công và nổi dậy giải phóng quê hương, trên địa bàn Tân Thành, tuy có đồn bót và yếu khu Phú Mỹ địch còn cố thủ; Nhưng lực lượng ta và quần chúng cơ bản đã làm chủ tình hình, chuẩn bị bằng cờ và lực lượng theo kế hoạch sẵn sàng chờ lệnh xuất phát của tỉnh.
Để chuẩn bị chiến dịch giải phóng quê hương, Ban binh vận đã tổ chức cho Hội phụ nữ ở Vạn Hạnh mua vải may cờ hàng loạt cho các cơ sở và lực lượng cho các mũi tiến công giải phóng ở các xã và dọc trên lộ 15. Huyện rút đồng chí Nguyễn Đình Bất về, đưa đồng chí Năm Dương xuống chỉ đạo địa bàn lộ 15.
Ngày 21 tháng 4 năm 1975, thị xã Long Khánh đã hoàn toàn giải phóng, tàn quân địch theo liên tỉnh lộ số 2 rút chạy, một số chạy về co cụm ở Bà Rịa và Trung tâm huấn luyện Vạn Kiếp, một số lực lượng lớn biệt động quân thủy quân lục chiến và pháo binh chạy về trụ ở khu vực ấp Láng Cát (xã Phước Hòa) và ấp Mỹ Thạnh (xã Mỹ Xuân).
Ngày 26 tháng 4 năm 1975, chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn cũng là lúc Bộ chỉ huy Sư đoàn 3 Sao Vàng, cùng các lực lượng cách mạng tỉnh, triển khai phương án giải phóng Bà Rịa – Vũng Tàu. Cuộc tiến công giải phóng Bà Rịa – Vũng Tàu được tiến hành làm 2 giai đoạn: Giai đoại I: Giải phóng thị xã Bà Rịa và toàn tỉnh Phước Tuy; Giai đoạn II: Giải phóng Vũng Tàu.
Trung đoàn 12 được giao nhiệm vụ cùng lực lượng địa phương tiến công quận lỵ Đức Thạnh, rồi phát triển xuống Đất Đỏ, Long Điền. Trung đoàn 141 được tăng cường Đại đội xe tăng 4 và Tiểu đoàn bộ binh 5 cắt rừng từ Cù Bị về Hắc Dịch, được đồng chí Năm Dẩu, du kích xã dẫn đường đánh thẳng vào thị xã Bà Rịa.
17 giờ ngày 26 tháng 4 năm 1975, 19 khẩu trọng pháo của Sư đoàn Sao Vàng đã đồng loạt nổ súng vào các mục tiêu thuộc tiểu khu Phước Tuy và Trung tâm huấn luyện Vạn Kiếp, chi khu Đức Thạnh, mở màn cuộc tiến công giải phóng Bà Rịa – Vũng Tàu. Tại chi khu Đức Thạnh, địch dựa vào công sự kiên cố đã phản kích quyết liệt, nhưng quá nửa đêm, địch đã rút quân qua Bình Gĩa về Long Tân, vì lượng sức không chịu nổi đợt tiến công thứ 3 của các lực lượng vũ trang giải phóng. Chi khu Đức Thạnh và các xã Đông và Tây lộ 2 được giải phóng vào sáng 27 tháng 4 năm 1975.
Ảnh minh họa.
Trước thất bại đang đến từng giờ, tinh thần ngụy quân, ngụy quyền, hoang mang, dao động mạnh, lực lượng Binh vận ta liên tục phát thanh các tin thắng lợi dồn dập, bon địch càng hoảng loạn, nhiều tên hoảng hốt bỏ súng, trút quân phục tìm đường trốn về nhà.
Chiều ngày 26 tháng 4 năm 1975, các lực lượng cách mạng huyện Châu Đức được lệnh xuống đường. Cánh lộ 15 chia làm hai mũi, một mũi bám Lộ 15 phía xã Phú Mỹ, một mũi bám lộ về hướng xã Phước Hòa. Cán bộ binh vận tổ chức quần chúng và các cơ sở binh vận liên tục hù dọa địch là quân giải phóng đang truy kích về đến Phước Thái, khiến ngụy quân, ngụy quyền vô cùng hoang mang. Cánh mũi chính trị và binh vận đồng loạt phát động quần chúng và cơ sở binh vận tấn công từ trưa 26 tháng 4 năm 1975 cho đến 14 giờ, quân địch hoang mang cực độ. Nghe tin xe tăng Quân giải phóng đang tiến về, từ 12 giờ ngày 26 tháng 4 năm 1975, quân địch ở đồn Phước Biên đã bỏ đồn tháo chạy về Phú Mỹ; binh lính đồn Phú Mỹ tan rã, chạy về đồn Cây Điệp, đồn Ông Trịnh, rồi tất cả nhập bọn tháo chạy về Bà Rịa và Vũng Tàu (trừ cụm pháo núi Ông Trịnh). Địa bàn Lộ 15 cơ bản được giải phóng bằng lực lượng của huyện.
16 giờ cùng ngày, các lực lượng an ninh huyện phối hợp với du kích xã tấn công bọn tàn quân ngoan cố chống trả tại ấp Mỹ Thạnh, thu một xe GMC và một xe Geep; lực lượng binh vận huyện liên tục phát loa gọi hàng; trung đội nghĩa quân số 38 (do linh mục Đạo chỉ huy) nộp khí giới tại nhà thờ ấp Mỹ Thạnh; trung đội nghĩa quân ấp Ngọc Hà do linh mục Khoa chỉ huy cũng nộp vũ khí và đưa du kích, cán bộ binh vận vào thu vũ khí đồn Cây Điệp, đồn Nguyễn Văn Bé (ấp Ông Trịnh, Phước Hòa), thu hơn 100 súng bộ binh, một khẩu pháo 105 ly và nhiều đạn dược. Các cơ sở binh vận ấp Lam Sơn cũng góp phần làm tan rã lực lượng ngụy quân, ngụy quyền tại chỗ, thu nộp cho ta 42 khẩu súng, nhiều thuốc quân y và lương thực thực phẩm. Các lực lượng địa phương hoàn toàn làm chủ Lộ 15 từ chiều 26 tháng 4 năm 1975.
Đến 15 giờ chiều ngày 26 tháng 4 năm 1975, được lệnh tiến công, lực lượng của xã và lực lượng an ninh của huyện đồng loạt tấn công các đồn bót và trụ sở tề ngụy. Nhưng hầu hết quân ngụy ở các đồn bót đã bỏ chạy từ 14 giờ. Ở ấp Mỹ Thạnh, một trung đội nghĩa quân còn cố thủ, lực lượng binh vận ta phát loa gọi hàng, chúng đã giao nộp vũ khí, sau đó ta tiếp tục tiếp thu vũ khí ở các đồn Cây Điệp và đồn Nguyễn Văn Bé, 17 giờ chiều ta làm chủ hoàn toàn các đồn bót, trụ sở xã, ấp và xã Phú Mỹ hoàn toàn giải phóng.
Ở xã Phước Hòa, từ chiều ngày 26 tháng 4 năm 1975, đội công tác di cư đã đột nhập ấp Lam Sơn và phát loa kêu goị binh lính ở đồn Rạch Tre, đến đêm chúng đã rút chạy. Sáng ngày 27 tháng 4 năm 1975, cán bộ du kích xã tiếp quản trụ sở tề xã Phước Hòa và các ấp còn lại, đúng 12 giờ ngày 27 tháng 4 năm 1975 các lực lượng cách mạng hoàn toàn làm chủ xã Phước Hòa.
Quân và dân Bà Rịa Vũng Tàu đã tích cực chuẩn bị thế và lực, tạo điều kiện cho các đơn vị bộ đội huyện, tỉnh và chủ lực tập kết tiến công, cùng với quân dân cả nước tiến công giải phóng quê hương, góp phần vào cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vẻ vang của quân và dân Bà Rịa-Vũng Tàu.
Đào Quốc Thịnh (biên soạn)